DENEY

Bilimsel bir gerçeği göstermek için yapılan gözleme ya da deneyleme, Müsbet bilimlerde kanunları elde etmek için tabiatı tanımak gerektir. Tabiatı tanımak için de tabiattaki olayları teker teker görmek ve bilmek yetmez olaylar arasında daima aynı kalan münasebetleri bulup ortaya çıkarmak gerekir. Bu bakımdan, bir cismin düşmesi, bir bit. kinin çiçek açması, bir insanın bunamaması gibi olayların çeşitli bağlantıları.bilinmesi ,bunlar arasındaki bağlantıdan kanunlara varılabilmesi, deneyle mümkündür. Müsbet bilimlerde deney, iki şekilde görülür :

a) Gözlem, herhangi bir olayın, dikkatli şekilde görülmesi ve 'anlaşılması.

b)Deneyleme, bilgin tarafından değiştirilen ya da yeniden yapılan olayların incelenmesi. Gözlem, ya, olagelen bir tabiat olayının bilgin tarafından incelenmesi şeklinde (pasif gözlem) olabilir; ya da, önceden çeşitli hesaplarla tâyin edilen bir olayın, olageldiği sırada incelenmesi (aktif gözlem) şeklinde olabilir. Her iki şekilde de, esas olan, gözlemi yapan bilginin, olayı iyi inceleyebilmesi ve olaydan gerekli sonuçları çıkarabilmesine dayanır. Gözlemi yapan bilginin, vücutça sağlam ve kusursuz olması, dikkatli, sabırlı olması gözlemle ilgili âletlerden istifade edebilmesi ve olaylardan “tarafsız” olarak bir sonuç çıkarabilecek yetenekte olması gereklidir. Deneyleme gözlem gibi bazen aktif, bazen pasif değildir. Her zurnan için aktiftir. Bilgin, istediği zaman, istediği şartlar içinde konusu olan olayları gerektiği kadar inceleme imkânını bulabilir. Bu durum, sebeplerin ve sonuçların birbirine bağlı olarak akışını görmeyi ve böylece kanunların bulunabilmesini sağlar. Bu bakımdan deneyleme, gerçekte yeni bir olay yaratmak değil, oluşunun görülmek istenen olayların meydana gelmesine elve rişli şartlar ve halleri hazırlamaktadır. Böyle olunca da deneyleme, basit bir incelemeden çok, dikkatli ve ileri bir denemedir. Gözlemi kontrol eden ve gözlem yetmediği takdirde onun tekrarlanmasını sağlayan bir metodudur.

Bir deneylemenin, beklenen sonucu kesin olarak verebilmesi için, deneylerin türlüleştirilmesi (deney tekrar edilirken maddesinin değiştirilmesi), deneyin bir yerden başka bir yere nakledilmesi, deneyin tersine tekrarı gibi özelliklere de dikkat etmek gerekir.

Category: bilimsanat, deney