BAŞBAKAN

Hükümet işlerinden sorumlu olan hükümet başkanı. Türk Anayasası'na göre Başbakan'ı , Cumhurbaşkanı, Milletvekilleri arasından seçer. Başbakan, Bakanlar Kurulunu meydana getirecek şahsiyetleri (Bakanlar) seçerek listesini hazırlar; bunu Cumhur başkanının onaylamasından sonra Millet Meclisine sunar, Bakanlar Kurulu'nun kurulmasından sonra hükümet programını okuyarak Millet Meclisinden güven oyu isler. Siyasî yönden sorumluluğu, Meclisten güven oyu almamakla ortaya çıkar; güven oyu almaması halinde de çekilmek zorunda kalır. Bu durumda bütün Bakanlar da çekilmiş sayılır. Ceza bakımından herhangi bir sorumluluğu olursa, Anayasa Mahkemesince yargılanır.

Başbakan, hükümet işlerinden sorumlu olduğu gibi hükümetin siyasetini de tâyin eder.

Türkiye Büyük Millet Meclisi Hükümeti zamanında Başbakan'a “İcra Vekilleri Heyeti Reisi” denilmekte idi.

Türkiye Büyük Millet Meclisi'nin kurulduğu tarih olan 23 Nisan 1920 tarihinden bu yana Başbakanlık eden şahıslar şunlardır: İcra Vekilleri Heyeti Reisleri : Mustafa Kemal Paşa (3 Mayıs 1920 - 24 Ocak 1921), Fevzi Paşa (25 Ocak 1921 - 12 Temmuz 1922), Rauf Bey {12 Temmuz 1922 - 13 Ağustos 1923), Fethi Bey (14 Ağustos 1923 . 27 Ekim 1923), Başbakanlar : İsmet İnönü (30 Ekim 1923 - 27 Temmuz 1924), Fethi Bey (28 Temmuz 1924 - 4 Mart 1925), İsmet İnönü (5 Mart 1925 - 25 Ekim 1937), Celâl Bayar (26 Ekim 1937 - 25 Ocak 1939), Refik Saydan (25 Ocakl939 8 Temmuz 1942), Şükrü Saraçoğlu (9 Temmuz 1942 - 5 Ağustos 1946), Recep Peker (5 Ağustos 1946 - 9 Eylül 1947) Hasan Saka (9 Eylül 1947 - 14 Ocak 1949), Şemsettin Günaltay (15 Ocak 1949 - 22 Mayıs 1950), Adnan Menderes (22 Mayıs 1950 - 27 Mayıs 1960), İsmet İnönü (10 Kasım 1961 - 13 Şubat 1965), Suat Hayri Ürgüplü (17 Şubat 1965 ). Başbakanlığın başında, Bakanlar Kurulu'nun Başkanı olan Başbakan bulunur. Bundan başka, bütün Başbakanlığın en yüksek memuru olan Müsteşar vardır. Ondan sonra gelen müdürlükler öbür bakanlıklarda olan Özel Kalem Müdürlüğü, Levazım Müdürlüğü, Evrak Müdürlüğüdür. Bu müdürlüklerden başka,Başbakanlıkta gerekli olan Genel Müdürlükler ve daireler vardır. Arşiv Genel Müdürlüğü, Kanunlar ve Kararlar Tetkik Dairesi, Neşriyat ve Müdevvenat Genel Müdürlüğü bunlar arasındadır.

Başbakanlığa bağ|ı özel daireler :

Başbakanlığa bağlı olan ye Bakanlıkların hiçbirinde bulunmayan birtakım devlet daireleri vardır. Bu daireler şunlardır:

1 -Danıştay, 2 - Diyanet işleri Başbakanlığı, 3 -Vakıflar Genel Müdürlüğü, 4 - Tapu ve Kadastro Genel Müdürlüğü, 5 -İstatistik Genel Müdürlüğü, 6 - Beden Terbiyesi Genel Müdürlüğü, 7 - Devlet Plânlama Teşkilâtı,

8 - Devlet Personel dairesi Başkanlığı 9 - Millî Emniyet Hizmetleri Başkanlığı.

Danıştay : İdarî dâvalara bakmakla yetkili bir kuruldur. Devlet idaresinden çıkan uyuşmazlıkları çözümler, Hükümet tarafından hazırlanan kanun tasarılarını, tüzük tasarılarını, sözleşmeleri inceleyerek görüşlerini bildirir. Bir başkan ve daire başkanlarında, üyelerden meydana gelmiştir. Başkanlar ve üyeler, Anayasa Mahkemesi tarafından seçilirler.

Diyanet İşleri Başkanlığı : İdare bakımından din işleri, camilerde görevli kimselerin tâyinleri, din kitapları yayınları ile uğraşır.

Vakıflar Genel Müdürlüğü : Osmanlı İmparatorluğu'ndan bu yana, çeşitli kimseler tarafından yaptırılmış olan ve halkın yararına sunulmuş bulunan cami, hastane gibi kuruluşlar vardır. Bu kuruluşların çeşitli masraflarının karşılanabilmesi için de birçok gelir kaynakları bırakılmıştır. Bunlar, vakıfları meydana getirir. Vakıflar Genel Müdürlüğü, bu vakıfların idaresi ile görevlidir.

Tapu ve Kadastro Genel Müdürlüğü: Tarla, arsa, bağ, bahçe, otlaklık meyvelik, zeytinlik gibi çeşitli toprakların ya da apartman, ev han dükkân gibi yapıların bütün resmi kayıt işlerini yapar.

İstatistik Genel Müdürlüğü: Nüfus sayımı, hayvan sayımı, okuma yazma bilenlerin sayımı gibi birçok sayımlar yapar. Bu sayımlardan çıkarılabilecek sonuçları, ilgili devlet dairelerini bilgisine sunar.

Beden Terbiyesi Genel Müdürlüğü: Çeşitli oyun, spor, jimnastik işlerinin düzenli bir şekilde yürütülmesini sağlar. Devlet Plânlama Teşkilâtı: Ülkemizin ve milletimizin kalkınabilmesi için, , yapılması gerekli olan işlerin, bunlar için gerekli olan yatırımların plânlarını hazırlar. Bu işlerin yapılması için gerekli olan kaynak ve imkânları tespit ederek hükümete yardımcı olur. Devlet Plânlama Teşkilâtı, 1963-67 yılları arasında uygulanması Türkiye Büyük Millet Meclisi'nde kabul edilmiş olan Beş Yıllık Plânı hazırlamıştır.

Devlet Personel İdaresi Başkanlığı: Çeşitli Devlet dairelerinde çalıştırılan ve çalıştırılması gerekli olan memur ve görevlilerin kadro işlemleri ile ilgilenir. Millî Emniyet Hizmetleri Başkanlığı: Devletin güvenliği ile ilgili araştırmalar yapar.

Hükümetin başı olan Başbakan, her biri geniş bir teşkilâtla iş görmekte olan ve Başbakanlığa bağlı bulunan bu Genel Müdürlükler ve Dairelerin yürütme görevlerini, Devlet Bakanlığına bırakmıştır. Devlet Bakanlarının, öbür Bakanlar gibi, başlı başına yönettikleri bir Bakanlık yoktur. Bunlar, Başbakanın gerekli tecrübeleri ile Başbakana yardımcı olurlar. Başka ülkelerde, Devlet Bakanlarına Sandalyesiz Bakan adı verilir.

Category: baş, başbakan, başkan, devlet